Читать онлайн книгу "Sëmundja E Alzheimerit I"
SГ«mundja E Alzheimerit I
Juan MoisГ©s De La Serna
Г‡farГ« Г«shtГ« kjo sГ«mundje? Cilat janГ« shkaqet? Г‡farГ« pasojash sjell? Zbuloji tГ« gjithГ« Г§elГ«sat e sГ«mundjes sГ« Alzheimerit.
Alzheimeri Г«shtГ« njГ« sГ«mundje qГ« po shtohet pГ«rsa i pГ«rket numrit tГ« rasteve tГ« prekura gjatГ« viteve tГ« fundit, dhe nГ« kГ«tГ« aspekt kanГ« lindur shumГ« pyetje nГ« momentin kur njГ« person apo njГ« i afГ«rm njihet me diagnozГ«n, si pГ«r shembull: Г§farГ« Г«shtГ« Alzheimeri? Cili Г«shtГ« shkaku? A ka njГ« trajtim tГ« tij? Si zhvillohet sГ«mundja? Г‡farГ« pasojash sjell nГ« jetГ«n e pГ«rditshme? Cilat janГ« efektet psikologjike mbi pacientin?
Hapet kështu një mori pyetjesh që tentojnë të ulin pasigurinë që shkaktohet kur arrin të marrësh vesh se vuan nga një sëmundje çdo herë e “më të hasur” dhe më të vështirë, për të cilën dihen tashmë edhe zhvillimet e fundit shkencore, dhe kjo pasiguri ndodh jo vetëm për shkak të një pjese të madhe të kompleksitetit të gjuhës teknike që përdoret, por edhe sepse këto zhvillime të fundit vijnë zakonisht tek specialistët nëpërmjet mbledhjeve dhe kongreseve ku shpërndahet një informacion i tillë.
Objektivi:
Objektivi i kГ«tij libri elektronik Г«shtГ« qГ« tГ« shГ«rbejГ« si model fillestar pГ«r ata persona qГ« vuajnГ« vetГ« ose kanГ« njГ« tГ« afГ«rm nГ« familjen e tyre qГ« vuan nga sГ«mundja e ALZHEIMERIT.
Ky libГ«r ka pГ«r qГ«llim tГ« prezantojГ« nГ« formГ« sa mГ« tГ« qartГ« rezultatet e kГ«rkimeve tГ« fundit mbi sГ«mundjen e Alzheimerit, duke u dhГ«nГ« pГ«rgjigje tre pyetjeve thelbГ«sore, si nga kГ«ndvГ«shtrimi i pacientit ashtu edhe i familjarГ«ve tГ« tij, duke filluar nga mГ« kryesorja: Г§farГ« Г«shtГ« Alzheimeri? Cilat janГ« shkaqet? Dhe Г§farГ« pasojash sjell nГ« jetГ«n e pacientit dhe tГ« afГ«rmve tГ« tij?
Ky libГ«r u adresohet:
- SpecialistГ«ve tГ« shГ«ndetit qГ« dГ«shirojnГ« tГ« thellojnГ« diagnostikimin dhe trajtimin e sГ«mundjes sГ« Alzheimerit.
- Profesorëve që duan t’u ofrojnë studentëve të tyre një informacion të azhornuar mbi sëmundjen e Alzheimerit.
- Kujtdo që është diagnostikuar me sëmundjen e Alzheimerit dhe të afërmve të tij/saj në mënyrë që t’i mësojë se si të veprojnë për t’i bërë ballë kësaj sëmundje.
Çështjet
Si më poshtë do të gjeni secilën nga çështjet thelbësore që trajtohen në këtë punim:
- PГ«rkufizimi i Alzheimerit: pavarГ«sisht gjithГ« asaj qГ« Г«shtГ« dГ«gjuar tГ« flitet pГ«r Alzheimerin, pГ«r shumГ« njerГ«z Г«shtГ« akoma i panjohur.
- Shkaqet e Alzheimerit: zbulo shkakun e Alzheimerit, duke e njohur mГ« mirГ« me qГ«llim parandalimi.
- Pasojat e Alzheimerit: si pГ«r jetГ«n e personit qГ« Г«shtГ« diagnostikuar me sГ«mundjen e Alzheimerit, ashtu edhe pГ«r tГ« afГ«rmit e tij/saj.
SГ‹MUNDJA
E
ALZHEIMERIT
I
PROF. Dr. Juan MoisГ©s de la Serna
PГ«rkthyer nga Gentian Cane
PARATHГ‹NIE
Г‡farГ« Г«shtГ« kjo sГ«mundje? Cilat janГ« shkaqet? Г‡farГ« pasojash sjell? Zbuloji tГ« gjithГ« Г§elГ«sat e sГ«mundjes sГ« Alzheimerit. Alzheimeri Г«shtГ« njГ« sГ«mundje qГ« po shtohet pГ«rsa i pГ«rket numrit tГ« rasteve tГ« prekura gjatГ« viteve tГ« fundit, dhe nГ« kГ«tГ« aspekt kanГ« lindur shumГ« pyetje nГ« momentin kur njГ« person apo njГ« i afГ«rm njihet me diagnozГ«n, si pГ«r shembull: Г§farГ« Г«shtГ« Alzheimeri? Cili Г«shtГ« shkaku? A ka njГ« trajtim tГ« tij? Si zhvillohet sГ«mundja? Г‡farГ« pasojash sjell nГ« jetГ«n e pГ«rditshme? Cilat janГ« efektet psikologjike mbi pacientin?
Hapet kështu një mori pyetjesh që tentojnë të ulin pasigurinë që shkaktohet kur arrin të marrësh vesh se vuan nga një sëmundje çdo herë e “më të hasur” dhe më të vështirë, për të cilën dihen tashmë edhe zhvillimet e fundit shkencore, dhe kjo pasiguri ndodh jo vetëm për shkak të një pjese të madhe të kompleksitetit të gjuhës teknike që përdoret, por edhe sepse këto zhvillime të fundit vijnë zakonisht tek specialistët nëpërmjet mbledhjeve dhe kongreseve ku shpërndahet një informacion i tillë.
Objektivi:
Objektivi i kГ«tij libri elektronik Г«shtГ« qГ« tГ« shГ«rbejГ« si model fillestar pГ«r ata persona qГ« vuajnГ« vetГ« ose kanГ« njГ« tГ« afГ«rm nГ« familjen e tyre qГ« vuan nga sГ«mundja e ALZHEIMERIT.
Ky libГ«r ka pГ«r qГ«llim tГ« prezantojГ« nГ« formГ« sa mГ« tГ« qartГ« rezultatet e kГ«rkimeve tГ« fundit mbi sГ«mundjen e Alzheimerit, duke u dhГ«nГ« pГ«rgjigje tre pyetjeve thelbГ«sore, si nga kГ«ndvГ«shtrimi i pacientit ashtu edhe i familjarГ«ve tГ« tij, duke filluar nga mГ« kryesorja: Г§farГ« Г«shtГ« Alzheimeri? Cilat janГ« shkaqet? Dhe Г§farГ« pasojash sjell nГ« jetГ«n e pacientit dhe tГ« afГ«rmve tГ« tij?
Ky libГ«r u adresohet:
- SpecialistГ«ve tГ« shГ«ndetit qГ« dГ«shirojnГ« tГ« thellojnГ« diagnostikimin dhe trajtimin e sГ«mundjes sГ« Alzheimerit.
- Profesorëve që duan t’u ofrojnë studentëve të tyre një informacion të azhornuar mbi sëmundjen e Alzheimerit.
- Kujtdo që është diagnostikuar me sëmundjen e Alzheimerit dhe të afërmve të tij/saj në mënyrë që t’i mësojë se si të veprojnë për t’i bërë ballë kësaj sëmundje.
Çështjet
Si më poshtë do të gjeni secilën nga çështjet thelbësore që trajtohen në këtë punim:
- PГ«rkufizimi i Alzheimerit: pavarГ«sisht gjithГ« asaj qГ« Г«shtГ« dГ«gjuar tГ« flitet pГ«r Alzheimerin, pГ«r shumГ« njerГ«z Г«shtГ« akoma i panjohur.
- Shkaqet e Alzheimerit: zbulo shkakun e Alzheimerit, duke e njohur mГ« mirГ« me qГ«llim parandalimi.
- Pasojat e Alzheimerit: si pГ«r jetГ«n e personit qГ« Г«shtГ« diagnostikuar me sГ«mundjen e Alzheimerit, ashtu edhe pГ«r tГ« afГ«rmit e tij/saj.
ГЌndice
PARATHГ‹NIE (#u58298f8d-b84c-5e1e-9411-1791411b49a3)
FALENDERIME (#u0e0c7907-9a5d-57a4-b4d4-2fa34dfbbb9e)
KAPITULLI 1. PГ‹RKUFIZIMI I ALZHEIMERIT (#u83bae21f-a0fd-5a1a-9183-2c660203530e)
KAPITULLI 2. SHKAQET E ALZHEIMERIT (#litres_trial_promo)
KAPITULLI 3. PASOJAT E ALZHEIMERIT (#litres_trial_promo)
KONKLUZIONE (#litres_trial_promo)
Juan Moises de la Serna (#litres_trial_promo)
Alzheimeri erdhi, u fut me forcГ« nГ« shtГ«pi, nuk e ftoi askush, por do tГ« ngelet aty.
Pak nga pak i sГ«muri do tГ« ketГ« humbje tГ« kujtesГ«s dhe ajo Г§ka duhet bГ«rГ« Г«shtГ« qГ« ta ndihmoni me kujdes dhe ngrohtГ«si.
Truri Г«shtГ« dГ«mtuar, kjo gjГ« nuk mund tГ« shmanget, do tГ« harrojГ« tГ« kaluarГ«n, dhe ti mund ta ndihmosh.
Duke e trajtuar me ngrohtГ«si, dhe duke i dhГ«nГ« shumГ« dashuri, nuk do ta qortoni, nuk do krijoni kГ«tГ« lloj gjendje.
Harresa do tГ« shkaktojГ« ankth, evito ato Г§ka mundesh, dhe kГ«shtu do ta ndihmosh.
Dashuria që je duke i dhënë do t’i pëlqejë shumë atyre syve që të vështrojnë, dhe kështu do të ta shprehë.
– DASHURIA –
Kushtuar prindГ«rve tГ« mi
FALENDERIME
Përfitoj këtu për të falenderuar të gjithë personat që kanë bashkëpunuar duke dhënë kontributin e tyre për realizimin e këtij libri, në mënyrë të veçantë profesor doktor Quazi Imam, drejtori mjekësor i spitalit “Arlington Memorial në Teksas” (SHBA) dhe personelit të C. R. E. Alzheimer (qendra e referencës shtetërore për vëmendjen ndaj personave me sëmundjen e Alzheimerit dhe demencave të tjera) të I.M.S.E.R.S.O., dhe veçanërisht personat që i janë përgjigjur këtyre pyetjeve thelbësore mbi Alzheimerin, profesoresha Elena González, përgjegjëse e sektorit të informacionit, dokumentacionit, kërkimit dhe vlerësimit; profesor doktor Francisco Javier Gay, neurolog dhe profesoresha Beatriz Onecha, asistente sociale/sociologe.
KAPITULLI 1. PГ‹RKUFIZIMI I ALZHEIMERIT
NjГ« nga realitetet jetГ«sore tГ« pamohueshme Г«shtГ« se ai avancon Г§do ditГ«, dhe se do tГ« ndalet nГ« njГ« moment tГ« ardhshГ«m. Dy janГ« ditГ«t qГ« do ta shoqГ«rojnГ« njeriun deri nГ« varr, dita e lindjes dhe ajo e vdekjes.
NГ« mes tГ« tyre, zhvillohet jeta, me tГ« gjitha gГ«zimet dhe dhimbjet e saj, me tГ« gjitha mundГ«sitГ« dhe pengesat.
I gjithГ« njerГ«zimi dГ«shiron tГ« ketГ« njГ« jetГ« tГ« gjatГ«, dhe mГ« mirГ« akoma nГ«se do tГ« gjendeshin edhe tГ« afГ«rmit aty pranГ«.
Por ndГ«rsa vitet kalojnГ«, fuqitГ« bien, forcat dhe aftГ«sitГ« nuk janГ« si njГ«herГ« e njГ« kohГ«, dhe dalngadalГ« do ta gjeni veten mГ« pak tГ« aftГ« pГ«r tГ« kryer ndonjГ« aktivitet, por nГ«se ekziston ndonjГ« e keqe sГ« cilГ«s i druheni mГ« shumГ« edhe se vetГ« vdekja, ajo Г«shtГ« sГ«mundja, dhe mbi tГ« gjitha nГ«se Г«shtГ« me dhimbje.
Në fakt, askujt nuk i pëlqen të ketë dhimbje, ajo shërben si sinjal për të paralajmëruar organizmin se diçka nuk funksionon mirë, por kur dhimbja vazhdon si rrjedhojë e ndonjë problemi me shëndetin, gjendja mund të bëhet e padurueshme.
Dhe akoma mГ« e frikshme Г«shtГ« sГ«mundja e Alzheimerit.
Alzheimeri Г«shtГ« njГ« sГ«mundje neurodegjenerative, dhe godet kryesisht trurin duke humbur kГ«shtu gradualisht funksionet e tij.
Konkretisht shkaktohet nga shfaqja e disa qelizave si pllakat e pleqГ«risГ« dhe lГ«mshet neurofibriliare, qГ« akumulohen brenda trurit, duke shkaktuar humbje progresive tГ« funksioneve, nga tГ« cilat mГ« evidentja Г«shtГ« humbja e kujtesГ«s.
Kjo sëmundje e mori emrin nga zbuluesi i saj, psikiatri Alois Alzheimer që në vitin 1906 qe i pari që mbajti shënim shenjat dhe simptomat e kësaj sëmundjeje. Është e nevojshme të bëhet dallimi midis kësaj sëmundjeje dhe humbjes progresive të kujtesës si rrjedhojë e kalimit të viteve dhe moshës së madhe, prandaj duhet të ekzaminohet për të përjashtuar ekzistencën e patologjive të tjera që mund t’i japin shpjegim këtyre problemeve me kujtesën.
<<Г‹shtГ« njГ« sГ«mundje neurodegjenerative me njГ« fillim tГ« fshehtГ« dhe zhvillim gradual qГ« karakterizohet klinikisht me shfaqjen e demencГ«s dhe nГ« aspektin anatomopatologjik nga lГ«mshet neurofibriliare ndГ«rneuronale dhe pllakat jashtГ«qelizore tГ« amiloidit.
Qendra e referencГ«s shtetГ«rore e Alzheimerit.>>
Sigurisht nГ«se ke patur rastin tГ« pyesГ«sh personat nГ« moshГ« tГ« mesme mbi frikГ«n mГ« tГ« madhe qГ« ata kanГ« nГ« lidhje me shГ«ndetin, do tГ« tГ« pГ«rgjigjen se vuajtja nga kanceri Г«shtГ« mГ« e rГ«nda qГ« mund tГ« ndodhГ«.
Pavarësisht se tanimë ka pasur shumë progres përsa i përket parandalimit dhe trajtimit të kancerit, ai vazhdon të jetë një sëmundje vdekjeprurëse, në përqindje çdo herë e më të vogël. Gjithashtu, ekziston përherë dyshimi mbi mundësinë e një “zmbrapsjeje” me rishfaqjen e kancerit dhe dëmeve që shkakton ai.
Me kalimin e viteve, aty tek tГ« gjashtГ«dhjetat, nГ«se qГ«llon tГ« bГ«het po prapГ« e njГ«jta pyetje, Г§uditГ«risht kanceri kthehet nГ« shkakun e dytГ« tГ« frikГ«s pГ«r kГ«tГ« sГ«mundje.
Duket se nГ« vend tГ« parГ«, Г«shtГ« Alzheimeri si sГ«mundja e parГ« mГ« e frikshme.
NГ« ndryshim nga sГ«mundja e kancerit, Alzheimeri nuk sjell njГ« rrГ«nim fizik aq tГ« dukshГ«m nГ« kohГ« tГ« shkurtГ«r, dhe as nuk e shkurton jetГ«n aq shpejt si kanceri.
Por pavarГ«sisht tГ« gjitha pasojave, nГ«se do bГ«hej njГ« krahasim, tГ« moshuarit i frikГ«sohen mГ« shumГ« Alzheimerit pГ«r ndГ«rlikimet kognitive qГ« shkakton.
Me t’u plakur, largohen nga kjo jetë të dashurit e tu, në fillim prindërit, vëllezërit dhe motrat e tyre, pastaj vëllezërit e tu, miqtë, madje edhe partneri apo partnerja.
Arrini të mbijetoni, por diçka mbetet nga e gjitha kjo, kujtimi për atë që jemi, atë që ndajmë bashkë me ta, diçka që kthehet në thesarin më të çmuar të një njeriu të plakur, më i çmuar se të gjitha pronat, titujt dhe privilegjet që mund të zotëroni.
Por ky thesar duket se Г«shtГ« nГ« rrezik si rezultat i vuajtjeve tГ« mundshme nga Alzheimeri.
Mendimi se pak nga pak kujtimet zhduken, duke arritur deri atje sa të harrohet edhe se kush je, është një nga “makthet’ më të tmerrshme të një njeriu të plakur, shumë më shumë se çdo lloj sëmundje tjetër, përfshi dhe kancerin.
PГ«r tГ« shmangur kГ«to frikГ«ra, do tГ« jetГ« me vend tГ« zhvillohen fushata informimi, ku tГ« shpjegohet realiteti i Alzheimerit, se si ai godet njГ« pГ«rqindje tГ« vogГ«l, dhe mbi tГ« gjitha pГ«rparimet e mГ«dha qГ« po bГ«hen pГ«r diagnostikimin e hershГ«m dhe pГ«r trajtimin e tij.
SГ«mundja e Alzheimerit ka si karakteristikГ« tГ« saj shtrirjen nГ« disa zona cerebrale, gjГ« qГ« do tГ« ketГ« pasoja progresive nГ« mГ«nyrГ«n e tГ« menduarit, tГ« ndjerit, dhe tГ« sjellurit tГ« vetГ« personit, duke filluar qГ« nga humbja e kujtesГ«s.
KГ«to ndryshime sjellin, me kohГ«n, dГ«mtime tГ« mГ«dha nГ« aftГ«sinГ« e pacientit pГ«r kryerjen e aktiviteteve tГ« pГ«rditshme, duke prishur si cilГ«sinГ« e jetГ«s ashtu edhe pavarГ«sinГ« e tij. Kjo sГ«mundje bГ«n pjesГ« nГ« grupin e demencave, duke i pГ«rkufizuar kГ«to tГ« fundit si humbje e funksioneve qГ« ka pГ«suar vetГ« personi, si tek tГ« folurit, tГ« menduarit apo dhe nГ« kujtesГ«.
<
Prof. Dr. Quazi Imam, drejtor mjekësor i spitalit “Arlington Memorial i Teksasit (SHBA)”>>
TГ« flasГ«sh pГ«r Alzheimerin do tГ« thotГ« tГ« flasГ«sh pГ«r humbjen e kujtesГ«s, nГ« fakt, vetГ« familjarГ«t kur shohin se personi i moshuar fillon tГ« paraqesГ« simptoma tГ« shpeshta, sugjerojnГ« pГ«r tГ« bГ«rГ« njГ« kontroll nГ« mГ«nyrГ« qГ« ta pГ«rjashtojnГ« kГ«tГ« tГ« keqe.
Por humbja e kujtesës, nuk është e vetmja simptomë, dhe as duhet të jetë e para që shfaqet në sëmundjen e Alzheimerit. Prej vitesh tashmë është zbuluar se fillimisht mund të shfaqen ndryshime në gjendjen emocionale dhe në sjellje, që nganjëherë mund të ngatërrohen me degradimin si pasojë e moshës së madhe, dhe që do të trajtohen në fushën përkatëse. Ekzistojnë pyetësorë për zbulimin e hershëm të Alzheimerit që kërkojnë të zbulojnë tamam këto degradime, dhe jo vetëm degradimet e kujtesës, siç është pikërisht rasti i N. P. I. (Inventari Neuropsikiatrik). Kjo sëmundje ka një fillim “të heshtur”, dhe vetëm pasi kalojnë gati 10 apo 20 vite, problemet me kujtesën shfaqen si simptoma më e dukshme.
Janë të shumtë faktorët që implikojnë përkeqësimin e kësaj sëmundjeje, duke marrë parasysh edhe, se në pjesën më të madhe të rasteve rezulton tek personat me moshë të madhe, kryesisht mbi 60 vjeç, dhe është një nga dobësitë e moshës që së bashku me sëmundjen do të arrijë të dëmtojë cilësinë e jetës.
SГ«mundja e Alzheimerit bГ«n pjesГ« nГ« grupin e demencave, ku ndodhet edhe sГ«mundja e Pick-ut dhe demenca me trupa Levi, ku tГ« gjitha kГ«to pГ«rbГ«jnГ« demencat primare.
Ekziston njГ« grup tjetГ«r, me emГ«rtimin demencat sekondare, simptomat e tГ« cilave vijnГ« si pasojГ« e sГ«mundjeve tГ« tjera, si problemet vaskulare, hipotiroidizmi, pamjaftueshmГ«ria e vitaminГ«s B6 apo dhe tumoret mes tГ« tjerave. Por a Г«shtГ« sГ«mundja e Alzheimerit mГ« e rГ«nda prej demencave tГ« mundshme?
Ekzaktësisht në lidhje me këtë po bëhen kërkime në Institutin Karolinska, spitalin universitar Karolinska (Suedi), spitalin universitar Stavanger (Norvegji) dhe në “qendrën e kërkimeve ndërkombëtare dhe spitalin universitar të Santa Anës (Republika Çeke)” rezultatet e të cilave janë publikuar në revistën shkencore “Alzheimer’s Research& Therapy”.
<< Demenca Г«shtГ« forma mГ« e rГ«ndГ« e problemeve me kujtesГ«n. Demenca Г«shtГ« njГ« sГ«mundje e trurit qГ« shkakton njГ« humbje graduale tГ« aftГ«sisГ« trunore, duke pГ«rfshirГ« problemet me kujtesГ«n, tГ« kuptuarit, gjykimin, tГ« menduarit dhe tГ« folurit. Gjithashtu, problemet e tjera zhvillohen normalisht si p.sh ndryshimi nГ« personalitet dhe nГ« mГ«nyrГ«n sesi personi ndГ«rvepron me njerГ«zit e tjerГ« nГ« rrethana sociale.
Përderisa demenca është progresive, edhe aftësia e një personi për t’u kujdesur për veten mund të shkojë deri aty sa të dëmtohet çdo ditë.
Dr. Quazi Imam, drejtor mjekГ«sor i spitalit
Arlington Memorial i Teksasit (SHBA)>>
Hulumtuesit pohojnë për ekzistencën e njëfarë paditurie nga vetë popullata, por edhe nga grupet e hulumtuesve në lidhje me demencat e tjera, veçanërisht atë me trupa Levi, e konsideruar si më e ndërlikuar klinikisht dhe që kërkon vëmendje më të madhe nga ana e të afërmve dhe asistentëve, dhe për të vërtetuar shkallën e rëndimit të saj kanë propozuar shqyrtimin e faktorëve që influencojnë tek sëmundja e Alzheimerit krahasuar me demencën me trupat Levi.
Në studim morën pjesë 9795 pacientë të një moshe mbi 70 vjeç, 60% e të cilëve ishin gra, ku 93,5% e tyre ishin të diagnostikuar me sëmundjen e Alzheimerit dhe pjesa tjetër e D. C. L., vinin të gjithë nga “regjistri kombëtar i pacientëve të Suedisë” ndërmjet viteve 2007-2012.
Te të gjithë pjesëmarrësit u realizuan diagnostikime të mëtejshme duke parë për ndonjë prani të psikopatologjive të tjera nëpërmjet aplikimit të pyetësorit të standartizuar mbi demencat e quajtura C. I. E. – 10 (shkurtimi në italisht i klasifikimit ndërkombëtar të çrregullimeve versioni 10), dhe ku më tej u konstatua prania ose jo e depresionit, ankthit, çrregullimit të sjelljes, çrregullimit afektiv bipolar, problemeve me gjumin, hemorragjisë cerebrale, epilepsisë, emikranisë, problemeve kardiovaskulare apo dhimbjeve të kokës.
Rezultatet tregojnë diferenca të konsiderueshme të rezultateve më të këqija tek pacientet me D. C. L. në krahasim me ata që kanë sëmundjen e Alzheimerit, ku të parët normalisht merrnin më shumë trajtim mjekësor, përveçse kishin një incidencë shumë më të madhe të depresionit, emikranisë dhe hemorragjisë cerebrale. E gjitha kjo do të sillte rritjen e pasojave negative tek pacientët me D.C.L si tek shëndeti i tyre fizik ashtu edhe ai mendor.
<< D.C.L. (demenca me trupa Levi) Г«shtГ« njГ« lloj demence qГ« ka tГ« njГ«jtat simptoma me sГ«mundjen e Alzheimerit dhe sГ«mundjen e Parkinsonit. Mund tГ« konstatohet nГ« rreth 10% tГ« gjithГ« rasteve tГ« demencГ«s. D.C.L. ka tendencГ« tГ« diagnostikohet gabimisht nГ« sГ«mundje tjetГ«r (ose D.C.L. diagnostikohet pak). Simptomat qГ« pГ«rjeton njГ« person varen pjesГ«risht nga fakti se ku gjenden trupat Levi brenda nГ« tru.
- Trupat Levi nГ« qendГ«r tГ« trurit janГ« tГ« lidhur ngushtГ«sisht me problemet e lГ«vizjes (simptomat motorike). KГ«to janГ« karakteristikГ« kryesore e sГ«mundjes sГ« Parkinsonit.
- Trupat Levi nГ« shtresat e sipГ«rme tГ« trurit lidhen mГ« probleme tГ« aftГ«sisГ« mendore (simptoma kognitive), qГ« janГ« karakteristikГ« e D.C.L.
Problemet me lГ«vizjen dhe ndryshimet nГ« aftГ«sinГ« mendore mund tГ« ndodhin tГ« kombinuara sГ« bashku. Gati njГ« e treta e personave tГ« diagnostikuar me sГ«mundjen e Parkinsonit ka mundГ«si tГ« zhvillojГ« demencГ« (sГ«mundja e Parkinsonit me demencГ«).
NГ« tГ« njГ«jtГ«n mГ«nyrГ«, nГ« njГ« moment tГ« caktuar, tГ« paktГ«n dy tГ« tretat e personave me D.C.L. kanГ« probleme me lГ«vizjen.
Simptomat e D.C.L. dhe sГ«mundja e Parkinsonit me demencГ« bГ«hen akoma mГ« tГ« ngjashme ndГ«rkohГ« qГ« avancojnГ«. TГ« dyja bashkГ« njihen si demenca me trupa Levi.
Dr. Quazi Imam, drejtor mjekГ«sor i spitalit Arlington Memorial i Teksasit (SHBA)>>
Por nГ«se dikush tГ«rheq vГ«mendjen pГ«r sГ«mundjen e Alzheimerit, kjo ndodh pГ«r arsye tГ« efikasitetit tГ« dobГ«t tГ« mjekimeve qГ« kanГ« rezultuar te disa pacientГ«.
Dikush është përpjekur ta justifikojë këtë me moshën e madhe të pacientëve, ose me praninë e çrregullimeve të tjera, si p.sh sëmundjet koronare, që kanë nevojë vetë për ilaçe, dhe që nganjëherë mund të mos përshtaten me mjekimet e sëmundjes së Alzheimerit.
Autorë të tjerë argumentojnë se ka shumë ndryshime mes vetë pacientëve me Alzheimer, ku është e nevojshme që çdo rast të studiohet si i veçantë, duke mos mundur kështu të arrihet një trajtim i përgjithësuar, dhe që këtu efikasiteti i dobët i një trajtimi mjekësor vlen për këdo.
Por fiks ashtu siç ka ndodhur dhe me sëmundje të tjera, sapo mësohen të dhënat e reja të cilat pasqyrojnë zhvillimin e sëmundjes, mund të përcaktohen disa nënlloje, ku secila prej tyre ka karakteristikat e veta ndonëse kanë të përbashkët të njëjtën bërthamë simptomatike.
Një tendencë që nuk respektohet në të gjitha rastet, si për shembull me reformën e fundit të D.S.M.V (shkurtimi në anglisht i “manualit diagnostikues dhe statistikor i çrregullimeve mendore”, aktualisht në edicionin e pestë), ato që ishin lloje shumë të ndryshme të çrregullimeve të zhvillimit, janë bashkuar në një epigraf të vetëm, që është çrregullimi i spektrit autik, gjë që mund ta bëjë të vështirë si diagnostikimin ashtu edhe trajtimin specifik. Por sa tipe Alzheimeri ekzistojnë?
Një grup kërkuesish nga Universiteti i Kalifornisë (SHBA) nxori një njoftim për shtyp ku deklaron se kishte arritur të bënte një hap përpara në aspektin inovativ në lidhje me sëmundjen e Alzheimerit, rezultatet e të cilit janë publikuar në revistën shkencore “Aging”.
Nga tГ« dhГ«nat e kГ«tij studimi gjenden pak tГ« dhГ«na, me pГ«rjashtim tГ« atij ku pГ«rfshihen 50 pjesГ«marrГ«s gjatГ« 2 viteve tГ« studimit. Sipas rezultateve tГ« kГ«tij studimi, pacientГ«t me Alzheimer mund tГ« ndahen nГ« tre kategori nГ« varГ«si tГ« evoluimit tГ« simptomave tГ« sГ«mundjes.
Pra, nuk do tГ« kishte vetГ«m njГ« sГ«mundje por tre, ose mГ« mirГ«, tre nГ«ntipe tГ« sГ« njГ«jtГ«s sГ«mundje, ku secila prej tyre ka njГ« evoluim tГ« ndryshГ«m dhe njГ«kohГ«sisht kГ«rkon njГ« trajtim specifik pГ«r ta luftuar.
Konkretisht njoftimi pГ«r shtyp flet pГ«r tipin inflamator, jo inflamator dhe kortikal, duke u identifikuar nГ« secilГ«n prej kГ«tyre nГ«ntipeve simptomatologjike por edhe nГ« proteinat diferenciale.
- NГ« nГ«ntipin inflamator vГ«rehet njГ« shtim qГ« nuk Г«shtГ« i pranishГ«m nГ« dy nГ«ntipet e tjera tГ« proteinГ«s C reaktive, dhe qГ« Г«shtГ« i pranishГ«m kur prodhohen inflamacione nГ« trup; dhe proteina albuminГ« kryesore pГ«r tГ« mbajtur tensionin e zemrГ«s.
- NГ« nГ«ntipin joinflamator, ku nuk vГ«rehen rritje tГ« mГ«parshme, ekziston njГ« anormalitet nГ« kГ«to proteina.
- NГ« tipin kortikal, qГ« nuk shoqГ«rohet me probleme tГ« kujtesГ«s, i pranishГ«m tek personat mГ« tГ« rinj nГ« moshГ«, me probleme mГ« tГ« mГ«dha qГ« lidhen me tГ« folurin, karakterizohet nga nivele tГ« ulГ«ta tГ« zinkut nГ« organizГ«m.
Njoftimi pГ«r shtyp nuk tregon se cili Г«shtГ« ndryshimi midis kГ«tyre tipeve tГ« Alzheimerit dhe demencave tГ« tjera me tГ« njГ«jtat simptoma, pГ«r tГ« cilat duhet tГ« pГ«rcaktohen diagnoza tГ« reja tГ« ndryshme nГ« mГ«nyrГ« qГ« tГ« mund tГ« dihet paraprakisht se me Г§farГ« sГ«mundje ka tГ« bГ«jГ« pacienti dhe tГ« ofrohet kГ«shtu trajtimi mГ« i pГ«rshtatshГ«m.
Edhe autorët nuk e thonë, por ka mundësi që efikasiteti i dobët i trajtimeve aktuale është tamam në thelb të mungesës së diferencimit në secilën nga këto nëntipe, duke dalë si nevojë të analizohet se përse është më i përshtatshëm një trajtim ose një tjetër, dhe jo siç bëhet aktualisht, i njëjti trajtim për të gjithë.
Në fakt, autorët mbrojnë tezën se me zbulimin e tyre, hapet një rrugë e re për të arritur një sukses më të lartë në trajtim, duke mundësuar kështu një përshkrim të karakteristikave të veçanta në secilën nga këto nëntipe.
Pavarësisht kësaj, është me vend të merret parasysh se këto rezultate duhet të çertifikohen në laboratorë të tjerë para se t’i konsiderojmë si përfundimtare, duke vërtetuar kështu se ekziston i njëjti rezultat në çdo lloj vend të botës.
PГ«r ta bГ«rГ« kГ«tГ«, manualet e diagnostikimit C.I.E.-10 (klasifikimi ndГ«rkombГ«tar i sГ«mundjeve aktualisht nГ« edicionin e tij tГ« dhjetГ«) dhe D.S.M.-V duhet tГ« pГ«rfshijnГ« nГ« rishikimet e tyre tГ« ardhshme se cilat janГ« kГ«to karakteristika specifike pГ«r Г§do nГ«ntip, si pГ«r diagnostikimin ashtu edhe pГ«r trajtimin, kur kjo dihet.
Г‹shtГ« padyshim njГ« progres i madh, nГ« rrugГ«n pГ«r tГ« zbuluar se Г§farГ« Г«shtГ« Alzheimeri, ku njГ«kohГ«sisht shГ«rben edhe pГ«r tГ« shpjeguar arsyen se pse psikofarmakologjia ka patur njГ« sukses tГ« vogГ«l nГ« ndГ«rhyrjen pГ«r kurimin e Alzheimerit.
Ajo pГ«r tГ« cilГ«n mund tГ« ishim tГ« sigurt nГ« lidhje me sГ«mundjen e Alzheimerit Г«shtГ« se bГ«het fjalГ« pГ«r njГ« problem qГ« kryesisht prek kujtesГ«n, tГ« paktГ«n kГ«shtu e dinГ« edhe njerГ«zit.
Edhe pse në mënyrë jo koshiente, ndërtohet ajo çka është aktualisht dhe ata që gjenden më afër kujtimeve. Në sajë të këtyre gjerave, mund të ngrihesh çdo mëngjes, dhe të marrësh vesh se gjendesh në krevatin tënd, duke hedhur përsipër një rrobë me t’u ngritur nga krevati, duke e ditur se do të të mbulojë dhe duke vënë më pas kafenë për t’u ngrohur para se të nisesh për punë, duke e ditur se në cilin sirtar ndodhet kafeja dhe se si funksionon ekspresi i kafes.
TГ« gjitha kГ«to veprime dhe shumГ« tГ« tjera si kГ«to mund tГ« bГ«hen pГ«r tГ« vetmen arsye, mbajtja pГ«rmendГ«sh e Г§do sendi qГ« shihet, duke i ditur edhe emrin, ku madje mund tГ« dihet edhe se ku blihet ose kush e ka dhuruar.
NjГ« jetГ« pa kujtesГ« do ishte si njГ« fletГ« libri e bardhГ«, ku nuk do ishe nГ« gjendje tГ« njihje asnjeri rreth e rrotull, nГ«se ke pГ«rpara ndonjГ« gjГ« me ngjyrГ« tГ« errГ«t, qГ« nuk lГ«viz dhe kur tenton ta prekГ«sh Г«shtГ« e lГ«muar, dhe vazhdon pa e ditur se Г§farГ« Г«shtГ« ose pГ«r Г§farГ« shГ«rben as sesi quhet, ajo Г«shtГ« thjesht karrigia ku vihen rrobat.
Imagjino sikur po tГ« afrohet dikush pГ«r tГ« tГ« dhГ«nГ« njГ« tГ« puthur dhe Г«shtГ« hera e parГ« qГ« e sheh, dhe tГ« flet madje me shumГ« konfidencГ«, dhe pГ«r tГ« zgjidhur situatГ«n, tГ« thotГ« se Г«shtГ« gruaja jote me tГ« cilГ«n je i martuar ndoshta qГ« prej 30 vitesh, por e gjitha kjo nuk tГ« kujtohet fare.
Alzheimeri Г«shtГ« mГ« shumГ« se sa mos tГ« dish se ku janГ« lГ«nГ« Г§elГ«sat e makinГ«s, ose tГ« harrosh takimin e javГ«s tek parukieri, pasi kjo gjГ« qГ« nuk tГ« bie ndГ«r mend me tГ« kaluar dita, mund tГ« jetГ« thjesht si rrjedhojГ« e ndonjГ« gabimi apo njГ« funksionimi tГ« dobГ«t tГ« kujtesГ«s pГ«r shkak tГ« moshГ«s sГ« madhe.
Kjo sГ«mundje sjell pasoja mГ« tГ« rГ«nda dhe tГ« dukshme saqГ« nГ« faza mГ« tГ« avancuara mund tГ« arrijГ« deri aty sa personi mos tГ« njohГ« edhe familjarГ«t e vet, duke e perceptuar se bГ«het fjalГ« pГ«r tГ« huaj, dhe duke arritur madje edhe sa tГ« humbasГ« aftГ«sinГ« pГ«r tГ« njohur veten nГ« pasqyrГ«, pa e ditur se kush Г«shtГ« ai ose ajo qГ« shГ«mbГ«llen nГ« pasqyrГ«, as emrin, dhe asgjГ« nga e kaluara e vet.
NjГ« dramГ« pГ«r Г§do lloj njeriu, duke ditur se qenia njerГ«zore zakonisht pГ«rkufizohet si e tillГ«, ajo qГ« Г«shtГ« me saktГ«si, si quhet, kur dhe ku ka lindur, ku ka studiuar dhe punuar, dhe kГ«shtu me radhГ« derisa tГ« plotГ«sohet me mГ« pak ose mГ« shumГ« kujtime nga jeta.
E gjithГ« struktura e kujtesГ«s mbi tГ« cilГ«n ndГ«rtohen kujtimet, ka nГ« themel atГ« Г§farГ« Г«shtГ« pГ«rjetuar, nГ« tГ« cilГ«n mund tГ« futesh kur tГ« duash, pГ«r tГ« kujtuar atГ« qГ« Г§a ka ndodhur gjatГ« diplomimit tГ«nd, apo kujt ia dhe puthjen e parГ«.
Por kur sГ«mundja e Alzheimerit avancon, fillojnГ« tГ« shfaqen ato qГ« quhen boshllГ«qet e kujtesГ«s, tГ« cilat janГ« si hapГ«sira boshe nГ« tru ku ka humbur informacioni qГ« gjendej aty brenda, duke harruar kГ«shtu pГ«rmbajtjen e tyre, qГ« zotГ«rohet nГ« lidhje me atГ« vetГ« dhe me botГ«n qГ« e rrethon, nГ« mГ«nyrГ« tГ« tillГ« qГ« kur pГ«rpiqet tГ« hyjГ« aty, kur dГ«shiron tГ« kujtojГ«, ato janГ« bosh fare, ndonГ«se vetГ«m disa muaj mГ« parГ« ishin nГ« gjendje tГ« tregonin shumГ« qartГ« detajet lidhur me atГ« moment tГ« jetГ«s.
Është e nevojshme të kihet parasysh se ky proçes i humbjes së fuqisë dhe kujtesës, zhvillohet gradualisht me moshën, si pjesë e përkeqësimit progresiv të funksioneve të organizmit. Por kur shfaqet sëmundja e Alzheimerit, gjithçka ndryshon, ky proçes përshpejtohet, duke sjellë efekte më të dukshme dhe evidente, të cilat mund të çojnë deri në paaftësinë e personit për të kryer funksionet e tij të përditshme në mënyrë të pavarur.
Problemet me kujtesën janë konsideruar përgjatë dekadave si simptoma e parë dhe kryesore në momentin e zbulimit të kësaj sëmundje, por pikërisht disa vite më parë është zbuluar se para se të fillojë të humbë kujtesën, personi pëson një sërë ndryshimesh që evidentojnë se diçka nuk shkon mirë brenda tij/saj.
JanГ« ndryshime qГ« mund tГ« kalojnГ« pa u vГ«nГ« re pГ«r ata persona qГ« nuk e njohin kГ«tГ« sГ«mundje, dhe qГ« shpejt justifikohet me tГ« qenit mГ« tГ« konsumuar, pikГ«risht si shkak i moshГ«s sГ« tГ« sГ«murit, pa ditur tГ« bГ«het dallimi nga ajo qГ« Г«shtГ« vetГ«m njГ« plakje normale.
NГ« ArgjentinГ« Г«shtГ« bГ«rГ« njГ« hap i madh nГ« lidhje me diagnostikimin e sГ«mundjes sГ« Alzheimerit, duke qenГ« se ishin ata vetГ« qГ« mblodhГ«n tГ« dhГ«na mbi ndryshimet emocionale dhe tГ« sjelljes tek pacientГ«t, duke i shndГ«rruar kГ«to nГ« tГ« dhГ«na treguese tГ« sГ«mundjes, shumГ« mГ« pГ«rpara shfaqjes sГ« amnezisГ« sГ« sГ«mundjes. NГ« sajГ« tГ« zbulimeve si kjo, Г«shtГ« mundur tГ« zhvillohen instrumente tГ« vlerГ«simit si p.sh. N.P.I.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=40208183) на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
Если текст книги отсутствует, перейдите по ссылке
Возможные причины отсутствия книги:
1. Книга снята с продаж по просьбе правообладателя
2. Книга ещё не поступила в продажу и пока недоступна для чтения